Είναι γνωστό ότι το νησί της Χίου έχει μια πλούσια ιστοριά. Είναι, λοιπόν, φυσικό και η εκεί καθολική κοινότητα να έχει και αυτή με της σειρά της τη δική της ιστορία που άλλοτε ήταν τρανή και άλλοτε γνώριζε περιόδους διωγμών και μαρτυρίων. Πράγματι η καθολική επισκοπή της Χίου, κατά το παρελθόν, ήταν μια από τις πιο ανθηρές επισκοπές του ελλαδικού χώρου. Δυστυχώς διάφορες συγκυρίες και καταστάσεις την οδήγησαν σε ένα σταδιακό μαρασμό. Σήμερα είναι ελάχιστα εκείνα τα οποία έχουν απομείνει από το λαμπρό παρελθόν αυτής της Εκκλησίας. Το πλουσιότατο αρχείο της επισκοπής Χίου περιέχει πλήθος πληροφοριών που αφορούν την ζωή της τοπικής εκκλησίας και σήμερα έχει μεταφερθεί στην Τήνο, έδρα του Αποστολικού Τοποτηρητή της Καθολικής Επισκοπής Χίου. Από αυτό το αρχείο έχει προκύψει και το κείμενο που παραθέτω παρακάτω και αφορά την ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας Χίου, το οποίο έχει συντάξει ο π. Α. Φόνσος και που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο Ενοριών Αγ. Νικολάου Χίου και Μεταστάσεως της Παναγίας Μυτιλήνης το Φεβρουάριο του 2002, αρ. 23.
"Ο Ορθόδοξος
Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Νεόφυτος ο 1ος γύρω στα 1611 δίνει
στους Ιησουΐτες της Χίου συστηματικά γράμματα. Για τις καλές σχέσεις καθολικών
και ορθοδόξων στη Χίο αυτή την περίοδο, μας δίνει μαρτυρία και ο χιώτης Λέων
Αλλάτιος, αναφέροντας πως ο καθολικός επίσκοπος Μάρκος Ιουστινιάνης τέλεσε τη
Θεία Λειτουργία στο ορθόδοξο μοναστήρι της Νέας Μονής, δεχόμενος όλες τις τιμές
από ορθόδοξους μοναχούς. Όταν το 1631, ο ορθόδοξος ιερέας Αυγουστίνος είχε μια
διαφορά με τους Ιησουΐτες για ένα κτίσμα που είχε οικοδομήσει με ζημιά στο
μοναστήρι των Ιησουιτών, ο Ορθόδοξος Μητροπολίτης Ιγνάτιος πήρε το μέρος των
καθολικών μοναχών.
ΟΙ δημόσιες
θρησκευτικές λιτανείες που πραγματοποιούσαν οι Ιησουΐτες ήταν σε μεγάλη
εκτίμηση από τους ορθοδόξους. Ο Ιησουΐτης Ανδρέας Ρέντης λέει: “Υπάρχουν πολλοί
ορθόδοξοι που συμμετέχουν στη λιτανεία”. Ο Μητροπολίτης της Χίου και εκείνος
της Άνδρου (που ήταν εκείνες τις μέρες στο νησί), πήγαν σ΄ένα σπίτι για να
μπορέσουν να παρακολουθήσουν καλύτερα τη λιτανεία της Αγ. Ευχαριστίας (Αγ.
Δωρεά). Και όταν η λιτανεία πλησίασε σ΄αυτό το σπίτι ο μητροπολίτης έστειλε 3
ιερείς ντυμένους με τα άμφιά τους για να θυμιάσουν το Αγιότατο Μυστήριο.
Υπό την αρχιερατεία
του Μητροπολίτη Αμύγδαλο, το 1639, πολλοί ορθόδοξοι δημιούργησαν δυσκολίες
στους Ιησουΐτες, εξαιτίας της αγοράς της εκκλησίας του Αγ. Βλασίου από τους
καθολικούς μοναχούς. Αυτές όμως οι διαμαρτυρίες γρόγορα σταμάτησαν μετά από την
καθαίρεση του ορθόδοξου Μητροπολίτη (εξαιτίας της μη ηθικής ζωής του). Μάλιστα,
οι Ιησουΐτες πλήρωναν και τον ορθόδοξο λειτουργό του Αγ. Βλασίου (ο Αγ. Βλάσιος
ήταν εκκλησία κοινής λατρείας).
Το 1664, ξεσπάει
βίαιος διωγμός απέναντι στην καθολική εκκλησία. Οι ίδιοι οι έλληνες Ιστορικοί
παραδέχονται ότι υποκινητής αυτού του διωγμού ήταν ο ορθόδοξος μητροπολίτης
Ιγνάτιος Νευρίδης. Αυτός πράγματι πετυχαίνει από την τουρκική αυλή ένα
δρακόντειο διάταγμα εναντίων των καθολικών, που ούτε λίγο ούτε πολύ λέει τα εξής:
1) Ο Λατίνος επίσκοπος δεν έχει πια καμία εξουσία πάνω στους Λατίνους, αυτόυς
θα τους πομαίνει στο εξής ο ορθόδοξος μητροπολίτης. 2) Δίχως την άδεια του
ορθόδοξου μητροπολίτη δεν θα τελείται κανένας γάμος ούτε καμία άλλη θρησκευτική
τελετή. 3) Δίχως την άδειά του (του ορθόδοξου μητροπολίτη) δεν θα χειροτονείται
κανένας νέος Λατίνος ιερέας. 4) Ο ορθόδοξος μητροπολίτης ιδιοποιηθεί τις
περισσότερες εκκλησίες που κατείχαν εκείνη τη στιγμή οι Λατίνοι. 5) ο καθολικός
επίσκοπος υποχρεούταν να δώσει αναφορά στον ορθόδοξο μητροπολίτη για τα έσοδα
της επισκοπής του, να εγγυηθεί για την καλή συμπεριφορά όλων των Λατίνων που θα
παρέμεναν στη Χίο, και μετά θα έπρεπε να εγκαταλείψει το νησί.
Αυτά τα μέτρα,
σίγουρα πάρθηκαν από τους τούρκους αλλά υποκινούμενοι από τον ορθόδοξο
μητροπολίτη Νευρίδη. Ο ηλικιωμένος καθολικός επίσκοπος Ανδρέας Σοφιανός, μαζί
με άλλους δεκα ευγενείς Χιώτες φυλακίστηκαν. Με την επέμβαση όμως του ενετού
βαΐλου ελευθερώθηκε. Ο ορθόδοξος μητροπολίτης, πληρώνοντας στους τούρκους 6.000
ρεάλια, ιδιοποιείται 22 καθολικές εκκλησίες, κρημνίζοντας τα ιερά βήματα και
καταστρέφοντας τις ιερές εικόνες (έχουμε την περιγραφή του επαρχιακού των
Φραγκισκανών μοναχών σε αναφορά του που στέλνει στους ανωτέρους του). Όμως οι
ενέργειες του ενετού βαΐλου Ballarino, πέτυχαν να μετριάσουν και καλυτερέψουν την κατάσταση
των καθολικών της Χίου. Ακόμα και ο Ορθόδοξος Πατριάρχης Διονύσιος το
Σεπτέμβριο του 1665 καλεί τους ορθόδοξους της Χίου στην ειρήνη.
Το Μάρτιο του 1667,
ο Αποστολικός επισκέπτης Επίσκοπος Σεμπαστιανη, περιγράφει τη ζωή των καθολικών
ικανοποιητική. Υπάρχουν ακίμα 28 Ιερείς στο νησί και 20 Ιερομόναχοι. Ο ίδιος
δεν μπόρεσε να επισκεφθεί το νησί (Ίσχυε η απαγόρευση για άφιξη καθολικού
επίσκόπου στο νησί). Χρησιμοποιώντας όμως τον Δομινικανο Ιερομόναχο Π.
Γρηγόριο, μεταμφιεσμένος σε Αρμένη έμπορα, και για δέκα μέρες μπόρεσε να
επισκεφθεί όσους του είχε υποδείξει ο επίσκοπος και να του δώσει την εξής
αναφορά: (Συναχίζεται)".
